Nowa Gazeta Praska

W jaki spos�b i przy u�yciu jakich �rodk�w prezentowa� dzisiaj w muzeach tre�ci historyczne? W Polsce i na �wiecie trwaj� obecnie �ywe dyskusje na temat nowoczesnego muzeum i kszta�tu, jaki powinna przyj�� prezentowana w nim narracja o przesz�o�ci. W dyskusjach tych bierze udzia� Miros�aw Nizio, jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich architekt�w wn�trz, za�o�yciel studia projektowego Nizio Design International (NDI) oraz galerii na warszawskiej Pradze, wsp�tw�rca koncepcji ekspozycji Muzeum Powstania Warszawskiego.

W�a�nie sukces Muzeum Powstania Warszawskiego udowodni�, �e muzeum nie musi by� patetycznym gmachem, gdzie wszystkie eksponaty s� schowane w szklanych gablotach, opatrzone cz�sto niezrozumia�ymi dla zwyk�ego odbiorcy informacjami. Taka forma muzealnej ekspozycji chyba troch� si� prze�y�a. Aby trafi� do m�odego pokolenia, a przecie� jedn� z najwa�niejszych funkcji muzeum jest funkcja edukacyjna, ekspozycja muzealna musi m�wi� j�zykiem wsp�czesnej kultury m�odzie�owej, czyli kultury obrazkowej. W dzisiejszych czasach nie da si� pokazywa� historii tylko za pomoc� tradycyjnych, podr�cznikowych metod. Nowoczesne muzeum, wkomponowane w przestrze�, kt�rej dotyczy, pozwala "dotkn��" historii.

W dnach 1-2 czerwca 2011 r. na Uniwersytecie Warszawskim odby�o si� mi�dzynarodowe seminarium zatytu�owane "Historia, pami��, to�samo��: j�zykowe i obrazowe przedstawienia w muzeach historycznych", zorganizowane w ramach wsp�pracy Uniwersytetu Warszawskiego i l'�cole des hautes en sciences sociales (EHESS) w Pary�u. Tematem spotkania by�y muzea i spos�b prezentowania w nich przesz�o�ci. Jednym z prelegent�w konferencji by� Miros�aw Nizio, kt�ry przy okazji wyk�adu "Przestrzenie pami�ci. Przedstawienia historii" zaprezentowa� swoje najnowsze projekty muzealne.

Architekt i rze�biarz Miros�aw Nizio 13 lat przebywa� w Stanach Zjednoczonych. W 1996 roku w Nowym Jorku za�o�y� studio projektowe Nizio Design International. W 2002 roku pracownia przenios�a swoj� siedzib� do zabytkowej kamienicy na Pradze, przy ulicy In�ynierskiej 3, w kt�rej mie�ci si� r�wnie� galeria sztuki wsp�czesnej, promuj�ca m�odych artyst�w z ca�ego �wiata. W ci�gu tych kilkunastu lat dzia�alno�ci na gruncie ameryka�skim i polskim, opr�cz szeroko poj�tej architektury wn�trz, obejmuj�cej biura, obiekty u�yteczno�ci publicznej, kompleksy rekreacyjne i obiekty poprzemys�owe (ekspozycja "Muzeum Fabryki" w ��dzkiej Manufakturze), firma wyspecjalizowa�a si� w projektowaniu zespo��w muzealnych.

Na swoim koncie ma innowacyjne realizacje, takie jak Muzeum By�ego Obozu Zag�ady w Be��cu czy wspomniane ju� Muzeum Powstania Warszawskiego. G��wn� cech� tych prac jest tworzenie monumentalnej architektury upami�tniaj�cej czy ekspozycji, �ci�le powi�zanej z otoczeniem, umiejscowienie obiektu w istniej�cej przestrzeni i kontek�cie historycznym. Powstaj� w ten spos�b swoiste "przestrzenie pami�ci", jak projektowane Muzeum "Wrota Bitwy Warszawskiej 1920" w Ossowie, Muzeum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie czy "Kamienne Piek�o" Gross Rosen.

Koncepcja tego ostatniego projektu, maj�cego upami�tni� tysi�ce ofiar obozu pracy przymusowej wykorzystuje naturalne warunki terenu okolic Strzegomia i opiera si� na idei wyeksponowania cz�ci historycznej tamtejszego kamienio�omu, eksploatowanej w okresie funkcjonowania obozu.

- Odwiedzaj�cy, podczas symbolicznego przej�cia drog� wi�ni�w, b�d� mieli mo�liwo�� zar�wno zag��bienia si� w kamienio�om, gdy� poziom platformy znajduje si� tu� nad lustrem wody, jak i obejrzenia go z poziomu okalaj�cego wzniesienia - m�wi Miros�aw Nizio.

Podobnie jak pejza� i miejsce inspiruj�ce architekt�w, bardzo wa�nym elementem projekt�w jest symbolika. W Michniowie, w projekcie Muzeum Martyrologii Wsi Polskich, upami�tniaj�cym nie tylko pacyfikacj� Michniowa w lipcu 1943 r. za pomoc i wsp�dzia�anie z oddzia�em "Ponurego", ale i dramatyczne losy wszystkich polskich spacyfikowanych wsi, elementem symbolicznym jest krzy�. Projektanci nawi�zali w ten spos�b do istniej�cego ju� symbolicznego cmentarza 230 krzy�y, z kt�rych ka�dy oznacza jedn� m�cze�sk� wie�. I tu r�wnie� przewidziana jest droga narracyjna, jak� b�d� przebywa� zwiedzaj�cy.

Ka�dy bowiem projekt jest szczeg�lnie ukierunkowany na zwiedzaj�cego. Wynika to ze zmiany za�o�e� nowoczesnego muzeum. Dawniej w centrum uwagi by� eksponat. Teraz w centrum jest zwiedzaj�cy. Tradycyjne muzeum uk�ada�o eksponaty wed�ug chronologii lub typu zbior�w, np. dzie�a sztuki, meble, rzemios�o artystyczne. Dzisiejsze muzeum pozwala nie tylko obejrze� eksponaty, ale te� jest swoistym widowiskiem, w ramach kt�rego zwiedzaj�cy niejako zanurza si� w przesz�o��. Miros�aw Nizio nie kryje, �e projekty nowych muze�w, kt�re powstaj� w jego pracowni, �wiadomie oddzia�uj� na emocje, wykorzystuj�c w tym celu najnowsze techniki multimedialne. Tylko w ten spos�b mo�na zainteresowa� m�odzie�, a chodzi o to, aby wzbudzi� szacunek i podziw dla ludzi i czasu, kt�ry upami�tniamy. - Warto w prezentacji historycznej wykorzystywa� no�niki multimedialne, ale nie na si�� - wyja�nia Miros�aw Nizio. - Trzeba si� zastanowi�, co chcemy pokaza� i czy dany no�nik si� do tego nadaje.

Techniki multimedialne szczeg�lnie przydatne s� przy tworzeniu o�rodk�w edukacyjno-muzealnych, czego przyk�adem jest synagoga w Chmielniku - "�wi�tokrzyski Sztetl". Synagoga jest w bardzo z�ym stanie i nie da si� ju� przywr�ci� jej zasadniczych funkcji. G��wnym za�o�eniem tego projektu jest natomiast odtworzenie wielowarstwowo�ci dawnego �ycia kulturalno-spo�ecznego Chmielnika.

- W synagodze nie ma ju� duszy, ale mo�emy, nie niszcz�c struktury architektonicznej, stworzy� w niej miejsce kulturalne do pokazywania historii - przekonuje Miros�aw Nizio.

W odrestaurowanej siedemnastowiecznej synagodze znajdzie si� teatr, sala modlitw z charakterystyczn� szklan� bim�, czyli miejscem do wyk�adania i czytania tory, oraz sala konferencyjna.

Projekty studia Nizio Design International to projekty nietypowe, kt�rych charakterystyczn� cech� jest rekonstrukcja historii z wykorzystaniem najnowszych technologii, tak aby sta�a si� ona �ywa, osobista i zach�ca�a do interakcji z obiektem muzealnym. Zmieniaj� spos�b postrzegania muzealnictwa w Polsce i udowadniaj�, �e muzeum historyczne nie musi by� nudne.

Joanna Kiwilszo